Michel Scholte over veerkrachtige paraatheid

Hoe kunnen we ons als samenleving voorbereiden op crisissituaties én tegelijk bouwen aan een duurzame toekomst? In deze blog schrijft Michel Scholte – spreker, dagvoorzitter en medeoprichter van True Price, Impact Institute en Resilt.com – vanuit zijn expertise over paraatheid als vorm van positieve preventie. Gebaseerd op zijn jarenlange ervaring met het weerbaarder maken van organisaties en gemeenschappen, pleit hij voor een bredere kijk op duurzaamheid. Een kijk die niet alleen gericht is op ecologische of economische systemen, maar ook op sociale samenhang en lokale veerkracht.

Herinner je je de lege schappen in de supermarkt tijdens de eerste coronaweken van 2020, toen iedereen massaal wc-papier insloeg? Echte paraatheid gaat verder dan het vullen van voorraadkasten. Natuurlijk is een noodpakket met water, voedsel en batterijen handig, maar paraatheid is méér dan spullen inslaan. Het gaat om mensen en gemeenschappen.

Stel: er is een grote stroomstoring in jouw wijk. Plots zit je in het pikkedonker, zonder verwarming. Je hebt misschien een zaklamp klaarliggen, maar weet je ook hoe het met je alleenstaande buurvrouw gaat? Lokale weerbaarheid betekent dat we in noodsituaties als gemeenschap kunnen opstaan. Gemeenschapszin is hierbij ons grootste hulpmiddel. Je staat er niet alleen voor; met een hechte buurt kun je verrassend veel aan.

Voorbeelden van samen paraat zijn in de praktijk:

• Buren die samen een noodaggregaat regelen voor de straat, zodat bij stroomuitval niemand in het donker zit.

• Buurtbewoners die gezamenlijk een voedselvoorraad aanleggen, zodat er genoeg te eten is voor iedereen in een noodsituatie.

• Wijkbewoners die bijhouden wie in de buurt extra hulp nodig heeft, bijvoorbeeld ouderen of zieken, zodat je weet bij wie je moet checken als er iets gebeurt.

Dergelijke initiatieven bieden niet alleen praktische hulp, maar geven ook een geruststellend gevoel: wat er ook gebeurt, je weet dat de buurt voor je klaarstaat. In landen als Zweden en Finland luidt het advies: bouw een sterk sociaal netwerk op en maak afspraken over hoe jullie elkaar kunnen helpen in geval van nood. Met andere woorden: ken je buren, praat met elkaar en maak een plan. Samen kun je beter inschatten welke risico’s er spelen en hoe je je daarop voorbereidt. Paraatheid wordt zo iets positiefs: een manier om verbondenheid te creëren voordat er iets misgaat.

Paraatheid draait niet alleen om plotselinge rampen zoals (cyber)aanvallen. Er zijn ook sluipende dreigingen die onze toekomst bedreigen, zoals klimaatverandering, extreem weer en sociale ongelijkheid. Die kunnen leiden tot onrust en maken sommige groepen extra kwetsbaar in tijden van crisis. Net zo tast milieuvervuiling onze leefomgeving en gezondheid aan, met stille rampen als gevolg. Stuk voor stuk vragen deze dreigingen om een bredere kijk op paraatheid: die van preventie.

Net als bij een noodpakket geldt hier: voorkomen is beter dan genezen. Preventie begint bij de keuzes die we elke dag maken – wat we kopen, hoe we met onze leefomgeving omgaan en hoe we samenleven. Wat betekent dat concreet? Het zit ’m in kleine dingen:

• Duurzaam consumeren: kies voor lokale, milieuvriendelijke producten en verspil minder. Je beperkt zo de milieuschade, verkleint de afhankelijkheid van lange aanvoerroutes en versterkt de lokale economie.

• Omzien naar elkaar: investeer in je gemeenschap, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of door een goede buur te zijn. In een solidaire buurt laten we niemand achter. Niet iedereen kan zich in zijn eentje voorbereiden op tegenslag, maar samen zorgen we ervoor dat ook de meest kwetsbaren beschermd zijn.

Elke keuze die we duurzaam en sociaal maken, is eigenlijk een vorm van paraatheid. We bouwen aan een wereld die minder kwetsbaar is voor rampen. Denk aan een wijk die samen zonnepanelen plaatst en energie deelt: dat is niet alleen groener, maar bij een landelijke stroomstoring is er in die buurt sneller weer licht. Of start een buurtmoestuin, als dat kan – die brengt mensen samen, verlaagt de ecologische voetafdruk en kan op termijn een bron van voedsel zijn in moeilijke tijden. Door nu bewust te kiezen voor dit soort oplossingen, voorkomen we later veel problemen.

Samen paraat zijn betekent dat we onze veerkracht opbouwen. Door elkaar nu op te zoeken en verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar en voor onze planeet, maken we onze leefomgeving weerbaarder. We zijn voorbereid op noodsituaties en werken tegelijk aan een gezonde, rechtvaardige wereld. Dat is veerkrachtige paraatheid: niet gedreven door angst, maar door hoop en samenwerking. Dat kunnen we morgen al in praktijk brengen, bij jou in de buurt.