Eva Helmond over duurzaamheid, technologie en de toekomst die we wél willen

Ik ben er niet heel bewust mee bezig, maar de beweging is sinds 1970 natuurlijk doorvlochten in al onze (internationaal) milieubeleid en -wetten. Het is een fundering van de klimaatprotesten in het verleden en heden. In het verleden zijn op Earth Day grote stappen gezet, dus ik ben benieuwd wat er naar buiten komt. Earth Day is bij uitstek een dag waarop we bewust zijn en met één stem onze zorgen uitspreken over het milieu, onze leefomgeving. Dat is in beginsel goed. Het is helaas wel onvoldoende gebleken tot nu toe. De vraag is daarom, wat is er nodig om het tij te keren? Extra hard werken of hardere sancties en wetten helpen niet. We moeten perspectief en creativiteit inzetten. Het aanhangig maken en protesteren is niet voldoende en verlamt hele groepen mensen, met name jongeren, dat is weggegooide kracht en resources. Dus als je het mij vraagt moet Earth Day geen rouwdag zijn, maar een ‘vieringsdag’ om te kunnen reflecteren op wat we wél willen en onze bestuurders en beleidsmakers hierin helderheid te geven.

Dat zou zeer zeker kunnen en ik ben hoopvol. Ik zie dat bijvoorbeeld het OESO en de WRR belangrijke uitspraken doen over beleid voor wetenschap, innovatie en technologie. De SDG’s en Brede Welvaart worden daarin als kompas gezien en die oproep zal luider gaan klinken verwacht ik. Ik denk wel dat er een integrale mindset nodig is willen we de doelen halen in 2030. Deze doelen die o.a. armoede bestrijden, voor schone energie zijn, democratieën moeten verstevigen, worden nu te fragmentarisch opgepakt. Dit heeft SDG-washing of cherry picking tot gevolg. Ik twijfel niet aan de goede intenties, want die zijn er volop, maar we kunnen nog veel winnen met een integrale kijk op de SDG’s. Zo kan verbetering exponentieel gebeuren. De rimpeleffecten van sommige sub-SDG’s zijn bijvoorbeeld goud waard en anderen hebben zelfs een negatief effect op het geheel. Weinig mensen weten dit. Ook zien we goede integrale oplossingen snel over het hoofd. Niet eén (technologische) oplossing voor elk van de losse 169 sub-SDG, maar oplossingen oppakken die direct meerdere SDG’s aanraken. En die zijn er al.

Ik heb dus het meeste geloof in (technologische) innovaties die integraal zijn. Dat doet bijvoorbeeld een project als Orchid City (Except) heel mooi. Orchid City is een integrale blauwdruk voor lokale buurten of steden die zelfvoorzienend zijn op het gebied van voeding, energie, sociale zorg, arbeid, industrie etc. Ze zetten hele steden op de kaart in het buitenland en krijgen ook steeds meer de verdiende waardering in NL. Technologie en innovatie spelen in deze blauwdruk een sleutelrol maar zijn niet leidend. Of neem het voorbeeld van Impact Hydrogen, een drietal vrouwen die groene waterstof op de kaart zetten in NL, en dat niet alleen: Die waterstof is een ‘drager’ (sorry dit is een nerd-joke) voor de SDG’s in de gehele internationale keten van diezelfde waterstof. Dus ook voor de arbeiders over de grens, de ecologie hier & daar, eerlijke prijzen, etc. Dit zijn juweeltjes die ik dagelijks tegenkom en nu zie ik ze ook door de bril van de SDG’s. Laat ik het zo stellen: Smart technology en ‘sleuteltechnologieën’ vind ik doorgaans saai, integrale en wijze technologie zijn de toekomst.

Dat is leuk om over na te denken en in mijn werk als toekomstonderzoeker mag ik vrijuit onderzoeken en erover praten met wetenschappers, beleidsmakers, oud-politici, studenten, designers en kunstenaars. Wat er gebeurt wanneer deze mensen bij elkaar zijn is wonderbaarlijk. De gewenste toekomst komt ineens dichterbij. Er zijn voorbeelden van prikkelende projecten die ons aan het denken zetten. Denk hierbij aan kunstprojecten die met behulp van technologie de Noordpool brieven laat schrijven aan wereldleiders, of een bos letterlijk een stem geven met behulp van DAO’s, AI en Blockchain. Stel je voor dat een regenwoud zelf onderhandelt over het hout dat het levert. Het is denk ik niet zo dat de hele wereld zo gaat werken maar het gaat wel een rol spelen. Maar in het verlengde van de SDG’s, gedachtegoed van denkers als James Lovelock en Bruno Latour, van ecocide, rivieren of bossen die rechten krijgen, zijn dit soort ontwikkelingen denkbaar. En waarschijnlijk gaan we ook meer leren van de natuur, van biomimicry bijvoorbeeld. Het is een stroming binnen de technologie die heel gericht leert van de natuur op allerlei manieren.

Ik weet dat het niet echt een collectief sentiment is om hoopvol te zijn en uit te kijken naar de toekomst, maar ik ben het wel. En dat is ergens ook een keuze, want welke toekomst geef je meer aandacht; de toekomst die je niet wil of die je wel wil. Die vraag stel ik mezelf en anderen vaak. En dat helpt.

Ik werk als dagvoorzitter op events met thema’s als innovatie, transities, technologie, duurzaamheid, toekomst, SDG’s etc. en ik bied lezingen en workshops aan via het Sprekershuys. Daarnaast werk ik voor organisaties die een blik op de toekomst nodig hebben, op een gewenste toekomst en zoeken naar handelingsperspectief en actie. Verder werk ik in een duo aan een kunstinstallatie voor een museum om professionals in workshops te laten ervaren hoe ze ‘gewenste’ technologie kunnen ontwikkelen. In mei komt de toekomststudie over technologie en 2050 uit die ik voor STT uitvoerde.